GOLWG AR WYBREN Y NOS – MIS GORFFENNAF 2020

Croeso i rifyn diweddaraf  Golwg ar Wybren y Nos.  Mae’r Heuldro Haf bellach wedi digwydd a’r nosweithiau dal yn olau.  I’r rhai sy’n byw yn ne Lloegr, fe fydd gwir dywyllwch yn dychwelyd ar ddiwedd mis Gorfennaf, gan wneud y Llwybr Llaethog, nifylau a galaethau yn haws i’w gweld.  Er gwaethaf diffyg gwir dywyllwch, mae gennym dargedau da i’w darganfod gyda’r llygaid noeth, ysbienddrych a thelesgop.  Ewch allan ac edrychwch i fyny!

Chwiliwch Am Dair Seren

Mae dal yn bosibl i fwynhau thawelwch a phrydferthwch y wybren gyfnos â’i sêr llachar – edrychwch am Driongl yr Haf sy’n cynnwys Deneb, Altair a Vega.

Cymylau’r Nos Yn Tywynnu

©Cymylau Noctilucent gan Sam Price

Mae dal yn bosibl weld y cymylau Noctilucent yn yr wybren ogleddol, rhwng 90 ac 120 o funudau ar ôl machlud haul a’r un peth cyn y wawr yn ystod y mis.

Planedau

Mae Gorffennaf yn fis da i astudio’r planedau.  Mae’r blaned Mercher ar yr Estyniad Gorllewinol Mwyaf ar yr 22ain o Orffennaf, sy’n golygu ei bod yn codi tua awr a hanner cyn y wawr, sy’n rhoi’r cyfle i chi astudio’r blaned sy’n agosaf i’r Haul.  Mae’r diagram uchod yn esbonio beth mae’r termau megis Gwrthwynebiad ac Estyniad Dwyreiniol Mwyaf yn golygu. Fe allwch weld y blaned Mercher fel seren fach, yn digrynu gyda’r llygaid noeth, gan nad w’r planedau yn disgleirio cymaint â sêr.  

Y planedau Iau a Sadwrn yw’r rhai pwysica y mis hwn, gyda chanol y mis yr amser gorau i’w hastudio.  Ar noswaith y 5eg o Orffennaf, fe fydd cysylltiad dymunol o’r ddwy blaned ynghyd â’r Lleuad Lawn, yn codi o’r gorwel de ddwyrain.  Gwyliwch nhw’n ymddangos i’r wybren pan fydd hi’n dechrau tywyllu o 10yh ymlaen.  Ar yr 14fed o Orffennaf, fe fydd y blaned Iau yn cyrraedd gwrthwynebiad, y man ble fydd agosa i’r Ddaear, ac yn ymddangos yn fwy llachar.  Defnyddiwch delesgop i ddarganfod bandiau o gymylau a sidelli, ac edrychwch ar ddawns lleuadau y blaned Iau, a ellir eu gweld fel sbeciau llachar trwy ysbienddrych.  Ar y 20fed o Orffennaf, fe fydd y blaned Sadwrn hefyd yn cyrraedd gwrthwynebiad.  Defnyddiwch delesgop er mwyn astudio’r cylchoedd ac i weld ychydig o’i lleuadau mwyaf llachar. 

Fe fydd y blaned Mawrth yn codi o’r dwyrain am 11.45yh ar ddechrau’r mis a tua 10yh ar y diwedd.  Mae cysylltiad hyfryd o’r blaned Mawrth a’r Lleuad yn ei chwarter olaf ar y 12fed o Orffennaf – edrychwch tua’r dwyrain o 10yh a gwyliwch y ddau gwrthrych yn codi.

Mae’r blaned Gwener yn rhagflaeni wybren y bore gyda’i harddwch, yn codi yn wybren y gogledd ddwyrain, am 2yb ar ddechrau’r mis ac 1yb ar y diwedd.  Edrychwch am y lleuad ar ei chil yn mynd heibio’n agos at y blaned Gwener ar y 17fed o Orfennaf.

Fe fydd Lleuad Lawn ar y 5ed o Orffennaf a’r Lleuad Newydd ar yr 20fed o Orffennaf.  Adwaenir y Lleuad Lawn hon fel Lleuad Fwch, y cyfnod pan maer heiddiau yn dechrau tyfu o ben y ceirw gwryw.

Cytser y Mis: Ercwlff

Mae cytser Ercwlff mewn man da ym mis Gorffennaf, ac yn darlunio dyn yn penlinio â phastwn uwch ei ben.  Edrychwch am faen clo sêr y cytser a cheisiwch weld breichiau a choesau y cymeriad lliwgar hwn sydd wedi ymddangos mewn nifer o chwedlau.  Roedd y Swmeriad yn cysylltu Ercwlff â’r arwr Gilgamesh, ac ym Mytholeg Roegaidd, fe wnaeth lwyddo i gwblhau nifer o gwestau a alwyd yn ‘Twelve labours of Hercules’, a osodwyd gan y Brenin Eurystheus o Tiryns, cymeriad yn Heracleidae, sef drama gan Euripides.  Roedd cwestau amlwg yn cynnwys gorchfygu’r bwystfil aml ben o’r enw Hydra a Cancer y cranc. Rhestrwyd Ercwlff gan y seryddwr Groegaidd o’r Ail Ganrif Ptolemy.

Ceir dau gwrthrych yn ddwfn yn yr wybren sef y Clwstwr Mawr yn Ercwlff (M13) a M92, y ddau yn glystyrau crwn sy 22,180 a 26,740 o flynyddoedd golau i ffwrdd.  Mae M13 yn cynnwys 3000,000 o sêr a M92, tua 330,000. 

 Er bod M13 yn fwy llachar, ac yn cynnwys ychydig llai o sêr na’i gymydog, mae ganddo ddwbl y radiws ac mae’n fwy agos atom ni.  Fe allwch weld y ddau glwstwr yma gydag ysbienddrych, sy’n ymddangos fel gwrthrychau aneglur, a thrwy delesgop, fe fydd y sêr yn dechrau cydrannu.