GOLWG AR WYBREN Y NOS - MIS HYDREF 2021

Croeso i’r diweddaraf ar wybren y nos ar gyfer mis Hydref 2021.  Mae hwn yn fis gwych ar gyfer syllu ar y sêr, gan fod y gwir nosweithiau tywyll yn disgyn tua 8.30yh o ddechrau’r mis, sy’n caniatáu i syllwyr y sêr brwdfrydig ddechrau’n gynnar er mwyn darganfod eu hoff wrthrychau gwybrennol.  Fe fydd y canllaw hwn yn cynnig gwrthrychau diddorol i’w hastudio gyda’r llygaid noeth, ysbrienddrych neu delesgop.

Defnyddiwch eich llygaid i weld dau gawod o feteorau a chysylltiad

Y gawod feteor gyntaf nodedig y mis hwn yw’r Draconids, sy’n cyrraedd ei hanterth ar yr 8fed o Hydref.  Mae’r gawod o feteorau hon yn bennaf yn ddiargraff gydag ond pum meteor yr awr ar y mwyaf.  Fodd bynnaf, fe all fod yn annarogan – gyda’r pelydrol yn tarddu o gytser Drago y ddraig, ac fe all y gawod o feteorau hon ymddwyn fel draig yn deffro, gan gynhyrchu, yn sydyn, cannoedd o feteorau!  Fe ddigwyddodd ffrwydriadau o gannoedd o ‘sêr gwib’ yn ystod y blynyddoedd 1933, 1946, 2011 (fe welwyd 600 o feteorau) a 2018.  Fe achosir cawod o feteorau gan y Ddaear yn teithio trwy ffrwd o falurion a adawyd gan y gomed 21P/Giacobini-Zinner.  A fydd 2021 yn flwyddyn dda? 

Ar y 9fed o Hydref, edrychwch i’r de-orllewin ychydig ar ôl i’r haul fachlud a gwyliwch gysylltiad hyfryd yn ymddangos yn wybren yr hwyr, yn isel ar y gorwel.  Fe fydd y Lleuad tri diwrnod 2˚51’ gradd i ffwrdd o’r blaned Gwener.  Daliwch nhw cyn iddyn nhw fachlud. 

Fe fydd y gawod o feteorau Orionid ar ei hanterth ar noson y 21ain o Hydref.  Yn anffodus, fe fydd golau’r Lleuad yn amharu gyda’r gawod, sydd â 15 meteor yr awr yn ystod yr anterth.  Mae’n werth chwilio am y meteorau llachar gan fod tuedd ganddynt i adael dilyniant parhaus o nwy wedi’u hïoneiddio.  Mae’r gawod belydrol yng nghytser Orion ac yn gysylltiol â Chomed Halley.  Fe ddigwydd y Lleuad Newydd y mis hwn ar y 6ed o Hydref a’r Lleuad Lawn ar yr 20fed o Hydref.

Defnyddiwch eich Ysbienddrych

Fe ymddangosa’r Helix Nebula fel y gwrthrych mwyaf annhebygol i weld gydag ysbienddrych, ond mae’n un o’r gwrthrychau mwyaf prin sy’n fwy hawdd ei weld na gyda thelesgop mawr. 

Gan fod disgleirdeb isel ar wyneb y nebula yma sydd wedi’i ledaenu dros ardal eang, mae chwyddhad isel gyda llawer o wybren dywyll yn creu cyferbyniad da ac yn galluogi’r Helix Nebula i gael ei weld gydag ysbienddrych a thelesgop bach.  Er mwyn ei weld, edrychwch am  gytser y Dyfrwr ac ewch â’ch ysbienddrych yn araf o dan draed y cytser.  Fe ddylech weld siap bwganaidd, lledwyrdd yn debyg mewn golwg i’r Dumbbell Nebula.  Fe orwedd y nebula planedol hwn 694.7 o flynyddoedd golau i ffwrdd ohonom ni.

Ar gyfer defnyddiwr y telesgop

Lleoliad: RA=21h 33.5m, Dec+-00˚49’

Mae Messier 2 yn glwstwr crwn arbennig sy’n werth ei weld y mis hwn.  Mae nid yn unig yn un o’r clystyrau mwyaf hysbys, mae hefyd yn un o’r rhai hynaf.  Mae 55,000 o flynyddoedd golau i ffwrdd oddi wrthym ni yng nghytser y Dyfrwr.

Mewn amodau gwylio eithriadol mewn ardal dywyll, fe ellir hyd yn oed ei weld gyda’r llygaid noeth ond mae’n edrych yn arbennig trwy delesgop 4 modfedd ac uwch.  Po fwyaf yw’r telesgop, y mwyaf o sêr unigol y gellir cydrannu.  Trefniant helaeth yw clystyrau crwn sydd â thynfa disgyrchiant at ei gilydd.  Mae Messier 2 yn cynnwys 150,000 o sêr.  Fe allwch hefyd, geisio darganfod Messier 15 (Clwstwr Pegasus) sy’n drysor hydrefol i’w dargafnod.